TABUTTA RÖVAŞATA

… Bir tabutun içinde takla atabilir misiniz, ya da rövaşata?

Olmaz diyorsunuz. Oysa ki her gün yapıyorsunuz bu işi. En olmayacak koşullarda ayakta kalmayı başarıyorsunuz . Bir mucize’siniz yani.

1964 doğumlu Derviş Zaim, işte bu mucizeyi anlatmaya soyunmuş . Yaşından beklenmeyecek bir olgunlukla Türkiye’de sinemacıların pek üstesinden gelemediği bir işin altından kalkıvermiş. Anlattığı öykünün arka planını,  felsefi dokusunu unutmamış. Alçakgönüllülükle. Büyük laflar etmeden. Şu ‘Türk insanı’nı anlatmaya koyulmuş. Yalın, sıcacık bir öykü, gerçekçi bir atmosfer içinde. Pek çok genç yönetmenin özendiği biçim oyunlarından medet ummadan

Ne anlatmak istediğini bilerek yola çıkmış Zaim ve istediğini anlatabilmek için realizmle, fantastiği ve sembolizmi, akıllıca yerleştirmiş yan yana. Romancı yanının verdiği bir ustalıkla olsa gerek, sağlam bir dramatik yapı içinde ustaca kaynaştırmış birbirinden çok farklı öğeleri.

Tabutta Rövaşata yalnızca Türkiye insanının hüzünlü öyküsünü ve yaşama direncini anlatmakla kalmıyor, sinema ortamının şu anda içinde bulunduğu ortamı da anlatıyor bana kalırsa.

…İçtenlikle söylüyorum , oldukça sevdim. Yoksulluğu dramatize etmeden, küçük öyküsünde sefalet edebiyatı yapmadan, çok önemli  şeyleri (…Polis ve avare takımı arasındaki onarılmaz ilişkiler, uyuşturucu alışkanlığı  vs…) geçerken, küçük dokunuşlarla vurgulayan bu film, gerçekten de buram buram insancıllık ve taze bir sinema anlayışı taşıyordu. …Gösterdiği insanlar bir daha belleğimizden çıkmıyorsa, bu onun asıl başarısı…

…Tabutta Rövaşata’nın öyküsünü, kahramanı Mahsun’nu, Ahmet Uğurlu’nun yorumunu, tüm oyuncuların performanslarını çok sevdim. Her karesine hüzün sinmiş, sıcak, içten, yalın, belgesel tadında bir film. Bozulamayacak saflığına karşın herşeyden yoksun, birkaç kişinin merhametine sığındığı Boğaziçi Semti gibi yaşamın kıyısında kalmış Mahsun’un sevgiye açlığını duygu sömürüsü yapmadan dile getiriyor. Genç yönetmenine ve kadrosuna eline sağlık dedirtiyor.

Tabutta Rövaşata, son yıllarda (belki de Türk sinema tarihinde) üretilen bütün Türk filmlerinden radikal bir biçimde faklı bir film.

“… Kaybetmişlerin sığınağı bir kahve… Ve inanılmaz bir sevgi açlığı, yalnızlık. Her şeye karşın kaybedilmeyen yaşam umudu… Yaşama sarılma. Büyük laflar etmeden, ekonomik bir dil, duyarlı bir anlatım ve işlevsel bir kurgu/ müzik çalışmasıyla, soğuk hem de buz gibi bir soğukta, sıcak, sımsıcak bir insancılılığı yakalamış. Derviş Zaim’i dikkatle izleyin….”

“…Asıl konuşulması gereken konu, Türk sinemasının yenilikçi bir filmle, Derviş Zaim gibi bir yönetmen kazanmış olmasıdır.”

“… ‘Tabutta rövaşata’ sıfır bütçeyle çekildikten sonra Türk sinemasının geleceğinde söz sahibi olmaya aday bir yapım şirketi  (İFR) tarafından desteklendi ve eski zihniyetin arka bahçesinde hiç kimsenin ummadığı bir ödül aldı (Antalya Film Festivalinden alınan ‘En İyi Film’ ödülünden bahsediliyor). Derviş Zaim ve (yapımcı) Ezel Akay’ı kutluyoruz. Yenilere ümit ve moral verdiniz.

Genç yönetmen Zaim, herzaman gördüğümüz sokakları tüm soğukluğuna karşın, insani durumları öne çıkararak sıcak ve şiirsel bir dille sunuyor. Zaim’in bir ilk filme göre sinema dili, sinemamız adına heyecan verici. Mekanlardan ekonomik olarak yararlanılması, mizah duygusu, doğal diyalogları ve oyuncu performansları ile umudumuzu artırıyor. Bir de büyülü müzikleri var. Sanırım hiçkimse Sarı’nın mezarının başında kader dostlarının içmesini ve içkilerini Sarı ile paylaşmasını unutamayacak.

…Derviş Zaim’in yazıp yönettiği Tabutta Rövaşata’yı izledim. Ve işte dedim, Türk filmi böyle olmalı.

Ürke ürke gittim. Yirmi kadar seyirci, izledik filmi. Çıkışta, zihnimden durmadan tekrarladığım laf şuydu: ‘ Bunca sene beklememiz gerekti, ama oldu işte.’

Bu memlekette bugüne kadar yapılmış en iyi filmlerden biri, kendi tarzının da tek örneği hakkında konuşuyoruz, ona göre…. Bu film, hem öyküsü hem bunun işleniş tarzı hem kurgusu açısından bizim sinemamızda alışageldiğimiz öykü anlatma tavrından çok farklı yerlerde. Hani şu meşhur, ‘adamlar yapınca oluyor kardeşim, biz yapamayız’ hıyarlığına pek sert bir cevap. Ünlü yönetmenlerimizin kötü kötü filmlerinin meşrulaştırılmasına yarayan ‘imkan yok, tesis yok’ bahanelerinin aynen iptali sözkonusu. Derviş Zaim’in ilk filminin yapılış süreci birçok insanın kollektif fedakarlığına, direncine dayanıyor. Bizim sinema ‘aile’miz muhtemelen bu yüzden de bu filmi dışlıyor. Çünkü kötü filmler yapanların ardına sığındıkları birçok gerekçenin, ülke gerçekleri değil düpedüz yetersizlik örtmeye yarayan bahaneler olduğu böylece ortaya çıkıyor. …..Tabutta Rövaşata , sanattan söz ediyorsak, bir filmin sahip olması gereken asgari özelliklere sahip: Bir öykü yaratılmış, bunu nasıl anlatmayı istediğini bilen biri var, kendine göre bir üslup oluşturmuş. Popüler sanattan söz ediyorsak, Tabutta Rövaşata’nın herkes tarafından izlenilebilir, anlaşılabilir bir öyküsü var. Üstelik, bu “naif” öyküyü, derinlik-bütünlük arayanları da tatminsiz bırakmadan anlatıyor.

…Tabutta Rövaşata, sinema sanatımızın ‘aile’ kabuğunun dışında gerçekleştirdiği ilk sıkı yaramazlıktır.

Derviş Zaim, sıcacık bir film yapmış. Hayatın kıyısında kendi dünyalarında yaşayan insanların filmini kendi çevresinden insanlarla birlikte kotarmış…. Başta Ahmet Uğurlu olmak üzere tüm oyuncular çok iyiler. Hiç yavanlaşmadan ve sıkıcılaşmadan akıp gidiyor Tabutta Rövaşata.

Derviş Zaim, ‘deneyimli ve usta’ yönetmenlerimizin çoğunun, altı pas üzerinden boş kale yerine tribünlere yolladığı topu almış ve ‘katı defansa’ karşın dar alanda enfes bir rövaşatayla hedefine ulaşmış ilk filminde…Son yıllarda izlediğimiz en başarılı yerli yapımlardan biri Tabutta Rövaşata. Derviş Zaim aklını paradan puldan çok yaratıcılığa takmış ve kısıtlı bütçeyi mutlak olumsuzluk, daha doğrusu ‘hazır bahane’ olarak değerlendirmemiş. Yalın, tutarlı, ekonomik ve net anlatımı var filmin. Çok şey söyleyip, hiçbir şey anlatmayanlardan değil. Reis rolündeki Tuncel Kurtiz ve kahvehane sahibini canlandıran Ahmet Çadırcı başta olmak üzere Ayşen Aydemir, Fuat Onan, Şerif Erol gibi yan oyuncular da performanslarıyla ‘Tabutta Rövaşata’nın ‘ düzeyini koruyorlar.

Gelelim filmin herşeyi Ahmet Uğurlu’ya. Geçen yıl ‘Çöplük’ oyununda ayakta alkışladığımız oyuncu öylesine etkileyici ki Mahsun rolünde ne desek az. Ezik, yaralı ve toplumdışı insanın bu derece başarı ile canlandırılması karşısında saygıyla eğilip, şapkamızı çıkarmanın öesinde yapacak hiçbir şeyimiz yok. Mahsun başka sanatçılar tarafından da canlandırılabilir, Tabutta Rövaşata’ yine iyi film olabilirdi kuşkusuz. Ama bu düzey yakalanabilir miydi, bilemiyoruz.

Mustafa Kuşçu’nun görüntüleri, Baba Zula (ve Yansımalar grubunun) müzikleri için de teşekkürler… Sonuç olarak, alçakgönüllü ekibin kotardığı, büyük bir film Tabutta Rövaşata.

En zorlu koşullara bile gıkı çıkmadan göğüs gererek altta kalanın canının çıktığı şu hayat mücadelesinde ayakta kalmaya, bir yerlere tutunmaya çalışarak her daim direnen bir garibanın hikayesini görüntüleyen ve ilk bakışta konusu ile birebir örtüşen adıyla ilgi çeken Tabutta Rövaşata (…) sinemamızı giderek iyice sarıp sarmalamış bütün olumsuzluklara karşı, beylik bir yakıştırmacayla, hatırı sayılır cinsten, okkalı bir rövaşata çekiyor, baştan belirtmek gerekirse.

…Tabutta Rövaşata gerçekle kurmacayı ustalıkla kaynaştıran, acemi işi bir ilk filmden beklenmeyecek olgunluktaki, amatör şevki ve yürütme azmi ile etkileyici bir profesyonel çalışmaya dönüştürülmüş, son derece sınırlı olanakların sonuna dek zorlandığı, elbirliğiyle, dayanışma içinde kotarılmış sıra dışı bir film…Bu filmin sinemamıza yeni ve yetenekli genç bir yönetmeni kazandırdığı ileri sürülebilir rahatlıkla. (…) Tabutta rövaşata, neyi nasıl anlatacağına kafa yormuş, sağlam bir senaryodan çekilmiş, ‘kanlı canlı’ bir film. Malzemesini yaşadıklarından, günümüzün olaylarından çıkaran, gözlemlerine yaslanan ve kamerasını “sokağın renkli malzemesine” çeviren Derviş Zaim, kırk yıllık deneyimli bir yönetmen gibi kahramanlarını ilk yarım saatte tanıtıp dramatik yapının çatısını çatarak Mahsun’un mücadelesindeki köşe taşı ilişkilerin düğümlerini üst üste atıyor, ritmik, derin bir müzik eşliğinde girdiğimiz filmde.

Diyalogların kulak  tırmalamadığı, Şenol Filiz-Birol Yayla’nın (oluşturduğu) Yansımalar (adlı grup) ile (…) Baba Zula’nın Tasavvuf tınılı, derviş müziği ile uyumlu, yalın, abartmasız, gerçekçi bir anlatımın öne çıktığı, ölçülü-biçili çerçevelere sığdırılmış, parlak görüntü ( Mustafa Kuşcu) ve işlevsel montaj (Mustafa Preşeva) çalışması ile bezeli, gerçeği olanca sadeliği ile yansıtan “Tabutta rövaşata” ayrıntıları savsaklamayan, nesnel dengeli ve mekanı, dekoru iyi değerlendiren gerçekçi yaklaşımı ile baştan sona göz dolduruyor, gösterişe kaçmaksızın ya da ucuz numaralara başvurmaksızın… En inanılmaz, fantastik sahnelerde bile’sahiciliğini’ yitirmeyen bu insancıl, sıcak ve gerçekçi film, sinemamızda taze bir soluk kuşkusuz.

Gerçeğin giderek hayali aştığı Tabutta Rövaşata (aldığı ödüllerin) boşuna verilmediğini örnekleyen, şaşırtıcı, özgün ve ilginç bir ilk film denemesi özetle.

‘Ares Harikalar Diyarında’ yapıtıyla 1992 Yunus Nadi Roman ödülünü kazanan Derviş Zaim, ilk filminde kentin soğuk sokaklarından çarpıcı insan portrelerini büyüleyici bir anlatım, şiirsel duygulu bir dille bizlere ulaştırıyor. Gerek özgün konusu, gerek duyurusu ve oyuncuları ile toplumu derinden sarsan, belgesel nitelikler içeren, insancıl, gerçekçi, çağdaş bir kenar kent serüveni.

Yurt dışında katıldığı hemen hemen her festivalden ödülle dönen “Tabutta Rövaşata” gözlerden kaçan bir başarı grafiği çiziyor.

Geçtiğimiz hafta İtalya’daki Cinema Giovanni Festivali’nde “Jüri Özel Ödülü”  (ve “Halk Ödülünü” ) kazanan film, birkaç gün önce de Selanik’te Jüri Özel Ödülü ve En İyi Erkek Oyuncu  ödüllerini kazandı.

Oysa yurt içinde beklenen ilgiyi göremeyen “Tabutta Rövaşata”  bazı filmlere yapıldığı gibi biraz cilalansa ve parlatılsaydı sonuç kuşkusuz çok daha farklı olurdu.

Yabancı basın bile bizim basınımızdan daha fazla ilgi gösterdiği filmi, Türk sinemasının son yıllardaki en önemli yapıtları arasında gösteriyor.

Üstelik bunu sinemanın beşiği  Amerika’daki “The New York Times” ve “Herald Tribune” gibi günlük gazeteler yapıyor.

Bu tür olumlu eleştirilerin en az futbolda İngiltere’yi İngiltere’de yenmek kadar önemli olduğunu söylersek abartmış mı oluruz? Sanmıyoruz!..

Hatta bir adım daha ileri gidip, söylemek istiyoruz.

Keşke Türkiye adına Oscar’a aday adayı olarak “Tabutta Rövaşata”  gitseydi.

Bir filmin başarısının ya da başarısızlığının salt seyirci sayısıyla ölçülemeyeceğinin en güzel örneğidir “Tabutta Rövaşata” .

Elin Amerikalısı bile makalesine malzeme ettiği filmi, “tema ve üslup olarak alışılmışın dışında bir Türk filmi” olarak tanımlıyorsa herhalde bunu “birilerine şirin görünmek” için yapmıyordur!..

Anlatımı yalındı, derli topluydu, özenti değildi, anlatmak istediğini güzel anlatmıştı.

…filmde bana çok ilginç gelen iki büyü bozma var… Gerçi ikisi de bir kapıya çıkar, ama açıları değişik…İlhan Selçuk’tan öğrendim…Doğu gizemcileri Anka Kuşu’nu, Simurg’u yerlermiş…Bir belli aşamada, belki fenafillah ya da (oldu mu?) kendilerinden kökten geçince yerlerdi… Bizim kahraman da çok sevdiği Tavus Kuşunu yemeye kalkıyor… Ama aç kaldığı için, karnı acıktığı için yemek istiyor…Tabutta Rövaşata’da Boğaziçi bir başka Boğaziçi…Yahya Kemal’in, A.Ş.Hisar’ın gazel, körfez, yalı, aşk  Boğaziçi’si değil, açlığın, sefaletin, suçun, yalanın, işkence ile yola getirmenin, uyuşturucunun vb şeylerin Boğaziçi’si…Bu filmi nasıl beğenmem? Film boyunca bir şey düşündüm…Ahmet Uğurlu’yu ilk gördüğümde ‘bu oyuncu yalnızca klasik oynasa’ diye geçmişti, sonra da O’nu III Richard’da oynatmayı kurmuştum… Şimdi Uğurlu nerede…III Richard’ı kimler oynuyor?

Londra’daki Türk Filmleri Haftası kapsamında gösterilen ‘Tabutta Rövaşata’ için İngiliz ‘Time Out’ dergisi şöyle yazdı: ‘Festivalin belki de en iyi filmi, Ahmet Uğurlu’nun, geceleri çaldığı arabalarla gezen, esrarkeş bir kıza aşık olan ve hükümetin tavuskuşlarını çalan sokak serserisini başarılı bir biçimde canlandırdığı Derviş Zaim’in filmi. Sıkıcılığa ve duygu sömürüsüne asla kaçmayan ‘Tabutta Rövaşata’, Mahsun’un hayatındaki az sayıda seçeneği biraz eksantrik, eğlenceli bir şekilde anlatıyor’.

Bir İtalyan eleştirmeni ise ‘Umutsuzca güzelliği arıyor’ dediği Mahsun’u bir şaire benzetmiş ve ‘Bizim anladığımız anlamda şiir yazmıyor; Mahsun’un mısralarından bir tanesi araba çalmak’ olmuş.